Πρόλογος
(Σπουδαία σημείωση: Για να μπορείτε να τρέξετε ορισμένες δραστηριότητες θα πρέπει να ενεργοποιήσετε το CHROME BROWSER και να πάτε στη διεύθυνση:
https://chrome.google.com/webstore/detail/flash-player-emulator-202/ecbn...
και να ενεργοποιήσετε Flash Player Emulator)
Ο Β΄ τόμος συνδυάζει τη θεωρία με την πράξη και οι δραστηριότητες παρέχονται και σε ηλεκτρονική μορφή, έτσι ώστε να είναι σε θέση ο εκπαιδευτικός να αναπαράγει το υλικό που τον ενδιαφέρει, ιδιαίτερα τις σελίδες που προορίζονται για το μαθητή και να κάνει, ενδεχομένως, ορισμένες παρεμβάσεις, που εξυπηρετούν τις δικές του διδακτικές ανάγκες. Περιλαμβάνει μαθησιακές δραστηριότητες με τη μορφή ολοκληρωμένων σχεδίων μαθημάτων, που προτείνονται ενδεικτικά για την αξιοποίηση των δυνατοτήτων του υπολογιστή και των δικτύων. Πρόκειται για ένα σύνολο δραστηριοτήτων, που έχουν ιδιαίτερη πρακτική αξία για το δάσκαλο και – με κατάλληλη προσαρμογή – για τους καθηγητές του Γυμνασίου, αφού συνδυάζουν τον τεχνολογικό αλφαβητισμό με την επιδίωξη μαθησιακών στόχων σε διάφορα γνωστικά αντικείμενα, κυρίως όμως δίνουν ιδέες στον εκπαιδευτικό για να κατασκευάσει τις δικές του δραστηριότητες. Οι περισσότερες από αυτές έχουν αναπτυχθεί, εφαρμοστεί με επιτυχία και αξιολογηθεί στο πλαίσιο του πιλοτικού προγράμματος «Το Νησί των Φαιάκων» και διδάσκονταν σε μεταπτυχιακά και επιμορφωτικά προγράμματα, όπως εκείνο με την επωνυμία «Τα μήλα των Εσπερίδων», που πραγματοποιούνταν στον Τομέα Μαθηματικών και Πληροφορικής στην Εκπαίδευση του Παιδαγωγικού Τμήματος Δ.Ε. του Πανεπιστημίου Αθηνών και αποτελούν δείγμα έμπρακτης εφαρμογής της άποψης, που εδώ και χρόνια υποστηρίζουμε, ότι, δηλαδή με απλά, εύκολα σε πρόσβαση και ανοιχτά εργαλεία, όπως είναι, για παρά- δειγμα, ο Επεξεργαστής Κειμένου, το Λογιστικό Φύλλο, το προσαρμοσμένο για παιδιά λογισμικό Βάσης Δεδομένων, οι Γλώσσες τύπου LOGO, αλλά και με τα ανοιχτά και παιδαγωγικά σχεδιασμένα εργαλεία μοντελοποίησης και κατασκευαστικής προσέγγισης της γνώσης (που είναι κατάλληλα για διάφορα γνωστικά αντικείμενα και κυκλοφορούν στην αγορά) είναι δυνατόν να γίνουν «θαύματα» στα χέρια των εμπνευσμένων δασκάλων και των μαθητών τους. Ήδη έχουμε πάρει τη γεύση του ανανεωτικού ανέμου που μπορεί να πνεύσει μέσα στα σχολεία, του ενθουσιασμού των δασκάλων και της εκπληκτικής δουλειάς των μαθητών.
Στο πρώτο κεφάλαιο του Β΄ τόμου γίνεται μια εισαγωγή των μαθητών στη χρήση του Επεξεργαστή Κειμένου με δραστηριότητες σταδιακά αυξανόμενης δυσκολίας και συνθετότητας, από τις απλές ασκήσεις στο μάθημα της Γλώσσας μέχρι τις περισσότερο κριτικές δραστηριότητες στη δημιουργική γραφή, την Ποίηση, την Ιστορία κτλ, καθώς και τις σύνθετες, διαθεματικές δραστηριότητες, όπως είναι η έκδοση εφημερίδας, περιοδικού, λευκωμάτων, η κατασκευή θεατρικών σεναρίων κ.ά.
Στο δεύτερο κεφάλαιο επιχειρείται η εξοικείωση των μαθητών και η ανάπτυξη δεξιοτήτων χρήσης εργαλείων γραφικών, σχεδίου και ζωγραφικής με μια παράλληλη προσπάθεια εισαγωγής τους στο λεγόμενο αλφαβητισμό της εικόνας, ιδιαίτερα μέσα από την καλλιτεχνική διαπαιδαγώγηση, που απαιτεί η σύγχρονη εποχή. Πρόκειται για μια - ειδικά προσαρμοσμένη για νεαρές ηλικίες - εναλλακτική μορφή διδασκαλίας ενός τομέα, που έχει σχέση με την εικόνα και τις εικαστικές τέχνες, με την αξιοποίηση των διευκολύνσεων των Νέων Τεχνολογιών, αλλά και με έμπρακτη και κριτική σύγκριση της εμπειρίας με τα παραδοσιακά και κλασικά μέσα, τα υλικά και τις τεχνικές των εικαστικών τεχνών.
Στο τρίτο κεφάλαιο υπάρχουν εφαρμογές για την ανάπτυξη της λογικο-μαθηματικής σκέψης, καθώς και των στάσεων και δεξιοτήτων, που εμπλέκονται στις δραστηριότητες της διερευνητικής μάθησης σε διάφορα γνωστικά αντικείμενα. Περιλαμβάνει, ως επί το πλείστον, παραδείγματα απλών, ερευνητικών δραστηριοτήτων, που μπορούν να εκπονήσουν οι μαθητές για να μάθουν στην πράξη τη λογική της χρήσης υπολογιστικών πακέτων, όπως είναι το Λογιστικό Φύλλο και οι Βάσεις Δεδομένων, για να διαχειρίζονται δεδομένα, να επιλύουν ποικίλα προβλήματα και να κατασκευάζουν έξυπνα ερωτήματα και νέα γνώση. Παράλληλα, μαθαίνουν να αναπαριστούν προβλήματα, να διατυπώνουν τα κατάλληλα ερωτήματα και το είδος των πληροφοριών που σχετίζονται με αυτά, να συλλέγουν και να οργανώνουν τις σχετικές πληροφορίες σύμφωνα με ένα σχέδιο δράσης, που βασίζεται στην αιτιολόγηση και τον έλεγχο των υποθέσεών τους και να κάνουν χρήση ποικίλων εργαλείων για την επίλυση προβλημάτων. Οι μαθητές εισάγονται συγχρόνως, κατά τρόπο εποικοδομιστικό και εμπειρικό, σε αφηρημένες λογικο-μαθηματικές έννοιες, όπως είναι, για παράδειγμα, η έννοια της αναλογίας, του μετασχηματισμού, της συνάρτησης και της μεταβλητής, στην κατανόηση των σχετικών γραφικών αναπαραστάσεων, καθώς και σε στοιχειώδεις έννοιες της στατιστικής σκέψης. Ένα από τα σημαντικότερα όμως οφέλη είναι το να μάθουν οι μαθητές να εργάζονται ως μικροί επιστήμονες και δημιουργοί αισθητικού έργου και να αναπτύσσεται η αυτοπεποίθησή τους μέσα από την αυθεντική κατά- κτηση της γνώσης και την ανάπτυξη της εκφραστικής και επικοινωνιακής τους ικανότητας..
Παρόμοιοι στόχοι επιδιώκονται και μέσα από τις δραστηριότητες, που ακο- λουθούν στο τέταρτο κεφάλαιο, όπου παρέχονται στον εκπαιδευτικό παραδείγμα- τα εποικοδομιστικής χρήσης της γλώσσας προγραμματισμού Logo, για την οικοδόμηση λογικο-μαθηματικών εννοιών. Ο εκπαιδευτικός έχει έτσι στα χέρια του και το ίδιο το λογισμικό της γλώσσας, το οποίο του προσφέρεται για διδακτικούς σκοπούς και έχει τη δυνατότητα να αναπτύξει ο ίδιος περισσότερες δραστηριότη- τες δικής του έμπνευσης.
Το πέμπτο κεφάλαιο τέλος περιλαμβάνει τη λεπτομερή περιγραφή του συγγραφικού πακέτου με την επωνυμία «Multimedia Builder», καθώς και μερικές δραστηριότητες εκμάθησης και εφαρμογής του. Το συγγραφικό αυτό πακέτο είναι ένα ανοιχτό, κατασκευαστικό λογισμικό, με το οποίο οι εκπαιδευτικοί, μαζί και με τους μαθητές τους, μπορούν να δημιουργήσουν τα δικά τους πολυμεσικά προ- γράμματα στο πλαίσιο όλων των μαθημάτων και των σχολικών δραστηριοτήτων. Η εναλλακτική αυτή διαδικασία της σχολικής εργασίας συμβάλλει στην επιστρά- τευση και ανάπτυξη πολλών δημιουργικών και κριτικών γνωστικών δεξιοτήτων με τις οποίες οι μαθητές μετασχηματίζουν και κατασκευάζουν - αξιοποιώντας διάφορες πηγές και μέσα, αντί να αναπαράγουν απλώς - τη γνώση του σχολικούεγχειριδίου. Μερικοί από τους λόγους για την επιλογή και παρουσίαση αυτού του συγκεκριμένου πακέτου υπήρξαν τα εκπληκτικά αποτελέσματα της δουλειάς των δασκάλων και κυρίως η ενθουσιώδης αποδοχή του, τόσο από τους εκπαιδευτι- κούς, που συνεργάστηκαν μαζί μας, όσο και από τους μαθητές τους.
Η έκδοση αυτή μπορεί να χρησιμεύσει ως εγχειρίδιο με ολοκληρωμένο περιεχόμενο για μεταλυκειακά και πανεπιστημιακά προγράμματα σπουδών, για επιμορφωτικά προγράμματα εκπαιδευτικών - αλλά και των επιμορφωτών τους - σε θέματα τεχνολογικού αλφαβητισμού, κυρίως όμως σε θέματα εισαγωγής και δημιουργικής αξιοποίησης των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στην Εκπαίδευση.
Τελειώνοντας, θα θέλαμε να αναφερθούμε στα σκίτσα-γελοιογραφίες που κο- σμούν τον Α΄ τόμο, τα οποία κατασκεύασε ο κ. Γ. Καραμέτος, διευθυντής του ΣΤ΄ Δημοτικού Χαϊδαρίου Αττικής, που τον ευχαριστούμε ιδιαίτερα για τον ξεχωριστό από σημειολογική και αισθητική άποψη τρόπο, με τον οποίο κατάφερε να κοινοποιήσει τα μηνύματά μας προς τον αναγνώστη.
Όσον αφορά τα ανθολογημένα αποσπάσματα αρχαίου ελληνικού λόγου, που με την επιγραμματική και διαχρονική τους βαρύτητα προεκτείνουν τα νοήματα του κάθε κεφαλαίου, έχουν παρθεί α) από το ανθολόγιο του Μ. Πλωρίτη με τίτλο «Έρως Ελευθερίας και Δημοκρατίας. Ο πολιτικός στους αιώνες» (εκδ. Καστανιώτη, 1993) και β) από το βιβλίο του Κ. Βαμβακά, «Οι θεμελιωτές της Δυτικής Σκέψης» (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης).
Οι συγγραφείς
Αριστοτέλης Ράπτης
Αθανασία Ράπτη