Δημήτρης Λιαντίνης

Error message

Deprecated function: Array and string offset access syntax with curly braces is deprecated in include_once() (line 20 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/includes/file.phar.inc).
Notice: Trying to access array offset on value of type int in element_children() (line 6665 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/includes/common.inc).
Notice: Trying to access array offset on value of type int in element_children() (line 6665 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/includes/common.inc).
Notice: Trying to access array offset on value of type int in element_children() (line 6665 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/includes/common.inc).
Notice: Trying to access array offset on value of type int in element_children() (line 6665 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/includes/common.inc).
Notice: Trying to access array offset on value of type int in element_children() (line 6665 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/includes/common.inc).
Notice: Trying to access array offset on value of type int in element_children() (line 6665 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/includes/common.inc).
Notice: Trying to access array offset on value of type int in element_children() (line 6665 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/includes/common.inc).
Notice: Trying to access array offset on value of type int in element_children() (line 6665 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/includes/common.inc).
Notice: Trying to access array offset on value of type int in element_children() (line 6665 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/includes/common.inc).
Notice: Trying to access array offset on value of type int in element_children() (line 6665 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/includes/common.inc).
Notice: Trying to access array offset on value of type int in element_children() (line 6665 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/includes/common.inc).
Notice: Trying to access array offset on value of type int in element_children() (line 6665 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/includes/common.inc).
Notice: Trying to access array offset on value of type int in element_children() (line 6665 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/includes/common.inc).
Notice: Trying to access array offset on value of type int in element_children() (line 6665 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/includes/common.inc).
Notice: Trying to access array offset on value of type int in element_children() (line 6665 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/includes/common.inc).
Notice: Trying to access array offset on value of type int in element_children() (line 6665 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/includes/common.inc).
Deprecated function: implode(): Passing glue string after array is deprecated. Swap the parameters in drupal_get_feeds() (line 394 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/includes/common.inc).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).
Notice: Trying to access array offset on value of type null in scssc->sortArgs() (line 1624 of /home/drapti5/public_html/cafemortel/sites/all/themes/superhero/includes/scss.inc.php).

Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ" Απόσπασμα Α

Με βάση το βίντεο για τη φιλοσοφική θεώρηση του θανάτου και θέλοντας να διευκολύνουμε τη μελέτη και ιδιαίτερα εκείνους που αδυνατούν να παρακολουθήσουν βίντεο, απομαγνητοφωνήσαμε την ομιλία του Λιαντίνη και τη δημοσιεύουμε σε τρία αποσπάσματα. Σημειώνουμε ότι η ομιλία πραγματοποιήθηκε το Μάρτιο του 1997 και ο ίδιος ο Δημήτρης Λιαντίνης επιμελήθηκε την παρουσίαση του βιντεοσκοπημένου υλικού σε συνεργασία με την ειδική υπηρεσία του στρατού. Οι φωτογραφίες δηλαδή και τα ακουστικά εφέ που παρακολουθούμε στο βίντεο έγιναν με τη δική του έγκριση ή υπόδειξη.

"Κύριε επιθεωρητά,

ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ - ΑΤ...

ο χώρος αυτός όπως έρχεται από τα αρχαία θέατρα λέγεται ορχήστρα. Όπως επάνω βλέπουμε το κοίλον, από τα αρχαία θέατρα πάντα, τις κερκίδες τα διαζώματα. Είμαστε δηλαδή σ’ ένα χώρο που έρχεται από την αρχαία Ελλάδα, τα αρχαία θέατρα, όπου διδάχθηκε η αττική τραγωδία. Και η αττική τραγωδία είναι το ευγενικότερο προϊόν που έσωσε να δημιουργήσει ο άνθρωπος στον πλανήτη, σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας του. Ποτέ δεν ειπώθηκε κάτι περισσότερο αληθινό, περισσότερο εμπράγματο, περισσότερο ρεαλιστικό, περισσότερο ενάρετο και οδηγητικό και έμορφο από την αττική τραγωδία. Εάν δεν έχουμε αυτή την εικόνα για την αττική τραγωδία, κάποιοι φταίνε. Θα πω η παιδεία αμέσως και θα φορτωθώ την ευθύνη σα δάσκαλος.

Αυτή, την αττική τραγωδία, τη γέννησε η διαλεκτική σχέση των ελλήνων με το θάνατο. Είναι δηλαδή ένα γέννημα απ’ αυτό το αντιμέτρημα το πνευματικό που είχαν οι έλληνες με το φαινόμενο του θανάτου. Αυτό μπορεί να αποδειχθεί και γεωμετρικά με τον εξής απλό τρόπο. Για φέρτε λίγο στο μυαλό σας την αττική τραγωδία, τους τρεις μεγάλους τραγικούς μας ποιητές. Αυτοί οι ήρωες, αυτοί οι τύποι, αυτές οι υπέροχες νοητικές εποπτείες που έπλασαν, τα αγάλματα λόγου όπως λέμε στη λογοτεχνία, είναι όλοι άνθρωποι που στο τέλος πέφτουν. Ο Αγαμέμνων σφάζεται στα λουτρά. Η Κλυταιμνήστρα, τη σφάζει ο γιος της. Ο Αίγισθος, τον σκοτώνει ο Ορέστης. Ο Οιδίπους βγάζει τα μάτια του και ύστερα πεθαίνει στον Κολωνό. Η γυναίκα του και μητέρα του, η Ιοκάστη, απαγχονίζεται. Η κόρη τους, η Αντιγόνη, τη θάβουν ζωντανή. Οι γιοι του Οιδίποδα, ο Ετεοκλής και ο Πολυνείκης, σκοτώνουν ο ένας τον άλλον. Και στη συνέχεια αν δούμε την αττική τραγωδία θα δούμε ότι συνεχώς έχουμε ένα άγριο θέατρο σφαγής. Ο Αίας, ο υπέροχος αυτός στρατιώτης, αυτοκτονεί με το ξίφος του. Ο Ιππόλυτος, ηθικά ναυάγια, συντρίβεται κομμάτια στους βράχους, αυτό που θα λέγαμε σήμερα ένα τροχαίο άγριο. Η Μήδεια σφάζει τα παιδιά της κλπ. Να ‘τη η σχέση με το θάνατο που γεωμετρικά αποδεικνύεται.

Κι αν φύγουμε από την αρχαία τραγωδία και πάμε στην πιο ίσως υψηλή στιγμή της τέχνης της Ευρώπης, στην τραγωδία του Σαίξπηρ που είναι κατευθείαν το παιδί του Αισχύλου, θα ιδείτε πάλι εκεί ότι στο τέλος, καθώς κλείνει η σκηνή, γεμίζει η σκηνή με πτώματα. Φέρτε στο μυαλό σας το Μάκμπεθ, τον Οθέλο, τον Άμλετ, τη Δεσδαιμόνα, την Οφηλία κλπ. Δειγματοληπτικά, για να μην κάνω μια αναφορά πια στην παγκόσμια τέχνη, να πω πόσο αυτό το θέμα απασχόλησε τη μεγάλη τέχνη.

Αυτή λοιπόν η ορχήστρα, όπως την έλεγαν οι αρχαίοι έλληνες, από τους νεοέλληνες ονομάστηκε «το μαρμαρένιο αλώνι». Διότι έτσι είναι στα θέατρα. Ένα μαρμαρένιο αλώνι. Δηλαδή, αν πάτε στο θέατρο του Διονύσου, εδώ στα νότια της Ακρόπολης, ή σε όλα τα αρχαία θέατρα… Και ξέρουμε ότι στα «Μαρμαρένια Αλώνια» εχόρεψε και πάλεψε ο Διγενής κι ο Χάρος. Για θυμηθείτε τους δύο αυτούς ωραίους στίχους από το δημοτικό μας τραγούδι:

«Και πήγαν και παλέψανε στα μαρμαρένια αλώνια.

Κι όθε χτυπάει ο Διγενής, το αίμα αυλάκι κάνει.

Κι όθε χτυπάει ο Χάροντας, το αίμα τράφο κάνει.»

Μ’ αυτή την έννοια λοιπόν, θα μπούμε στο θέμα μας.

Προτού σας δώσω τις ενότητες, τις τέσσερις ενότητες, επάνω στις οποίες θα προβληματιστούμε και θα κάνουμε και συζήτηση και διάλογο στο τέλος, θέλω να κάνω δύο δηλώσεις προεξαγγελτικές που τις θεωρώ και αναγκαίες, για μια σωστή προσέγγιση, επιστημονική, ενός θέματος.
Η μία είναι ότι η μέθοδος που θα χρησιμοποιήσουμε για να επεξεργαστούμε το πρόβλημά μας, έρχεται καθαρά από τις μεθόδους των θετικών επιστημών. Απευθύνομαι σε γιατρούς, και ξέρετε τι σημαίνει μέθοδος θετικών επιστημών: Λαμπορατόριο! Εδώ δεν έχει παίξε γέλασε και έτσι και αλλιώς. Διότι αν το φάρμακο, δεν είναι φάρμακο, θα ‘ναι φαρμάκι. Θα είμαστε, δηλαδή, τόσο ακριβολόγοι σχετικά με τη μέθοδο, γιατί το θεωρώ πρώτης σπουδαιότητας, όχι μόνο για μια συζήτηση, για μια διάλεξη, για μια ομιλία, για μια διδασκαλία, αλλά και στις καθημερινές μας σχέσεις, τη μέθοδο που χρησιμοποιούμε για να ‘ρχόμαστε σε επικοινωνία με τους άλλους, είναι το πρωτεύον. Η μέθοδος! Κι αν έχουμε μια τέτοια διαφωνία κι ένα τέτοιο αλαλούμ, στις καθημερινές μας σχέσεις είναι ακριβώς γιατί δεν έχουμε μέθοδο. Το πιο δύσκολο πράγμα, έχουν να λένε οι ειδικοί, είναι ο διάλογος. Να κάνεις ένα διάλογο, είναι τρομερά δύσκολο πράγμα. Συνήθως όταν κάνουμε διάλογο, ακούμε ο καθένας τη δική του φωνή, δεν ακούμε τον άλλο, κάνουμε δηλαδή δύο παράλληλους μονολόγους.

Το ένα λοιπόν είναι αυτή η μέθοδος, η οποία θα λάβει στην ακραία μορφή και τον πειραματικό χαρακτήρα. Δηλαδή, έχω πίσω εδώ από την έδρα φέρει τα σύνεργα, τα υλικά μου, για να σας κάνω ένα πείραμα. Το οποίο θα κάνουμε στο τέλος και αν μας μείνει χρόνος. Παρακαλώ, αν μου διαφύγει, γιατί μπορεί να με πάρει ο ειρμός και ο συρμός και να το ξεχάσω, να μου το θυμίσετε. Θα αποδείξουμε με το πείραμα αυτό ότι: Εμένα που με βλέπετε αυτή τη στιγμή ζωντανό, όπως όλοι είμαστε ζωντανοί, ταυτοχρόνως είμαι και πεθαμένος. Είμαι νεκρός. Θεωρητικά μπορείς να το λες. Στην πράξη να το δεις! Είναι το πιο συγκλονιστικό πείραμα που έγινε στις φυσικές επιστήμες. Το περίφημο πείραμα του Σρέντιγκερ, που απέδειξε την αρχή της απροσδιοριστίας. Έχουμε τα υλικά και θα το κάνουμε. Τονίζω λοιπόν ότι θα είμαστε πολύ εμπράγματοι, πολύ ρεαλιστές και δε θα φύγουμε σε νεφελοκοκκυγίες, πραγματευόμενοι το πρόβλημα.

Το δεύτερο, που θέλω να τονίσω προτού μπούμε στο θέμα μας, είναι ο σκοπός. Για ποιο σκοπό θα ερευνήσουμε αυτό το πρόβλημα. Θέλω να πω από την αρχή, ότι δεν ήρθαμε εδώ για να ψυχοπλακωθούμε, να φορέσουμε πλερέζες, και τελειώνοντας αυτό το συμπόσιο, θα το πω πλατωνικά, να έχουμε την αίσθηση ότι βγαίνουμε από ένα νεκροταφείο. Όχι! Ένα μήνυμα κατάφασης και δύναμης και αισιοδοξίας θέλουμε να βγάλουμε, ερευνώντας αυτό το πρόβλημα. Κι αυτό, παρακαλώ, να το ‘χουμε υπόψη.

(εδώ έχει κανείς την εντύπωση ότι απουσιάζει τμήμα της ομιλίας… )

Τρίτη ενότητα. Θάνατος και έρωτας. Είναι σκόπιμη η σειρά. Δε λέω έρωτας και θάνατος.

Και η τελευταία ενότητα, εξεχόντως ενδιαφέρουσα, το φάρμακο. Θα σας δώσω το φάρμακο που μας γιατρεύει από το φόβο του θανάτου. Στο δικό σας χώρο μπαίνω. Κάθε μέρα μάς υπηρετείτε όλη την ανθρωπότητα με τα φάρμακά σας, να σας δώσουμε κι εμείς ένα. Το φάρμακο.

(Ακούγεται δημοτικό τραγούδι με τη φωνή του Ελ. Βενιζέλου για το Χάρο και τη Χαρόντισσα… )

Τι είναι θάνατος, όλοι ξέρουμε. Εμπειρικά και θεωρητικά, έμμεσα και άμεσα. Δε θα επιχειρήσουμε να δώσουμε έναν ορισμό εδώ του θανάτου. Ορισμός είναι φοβερά δύσκολο πράγμα. Εκείνο που πέτυχε ο Σωκράτης, η μεγάλη η συνεισφορά του Σωκράτη στο ανθρώπινο γένος είναι ότι πέτυχε να ορίσει… μας έδειξε πώς ορίζουμε τις έννοιες. Δύσκολο πράγμα να ορίσεις μία έννοια. Ξέρουμε όμως τι είναι θάνατος.

Εκείνο που λέμε από την αρχή είναι ότι ο θάνατος είναι κυρίαρχος και στον πλανήτη, πλανητάρχης δεν είναι ο Ρήγκαν και ο Πάπας. Πλανητάρχης είναι ο θάνατος. Αλλά θα το δούμε πολύ περισσότερο και θα πούμε: Ο θάνατος είναι και ο μέγας συμπαντάρχης. Και στο σύμπαν. Είναι ο κυρίαρχος νόμος που κρατεί.

Πολύ γενικά. Γνωρίζουμε σήμερα από την αστροφυσική και την κοσμολογία ότι και οι αστέρες πεθαίνουν. Ο ήλιος μας, μετά από πέντε δισεκατομμύρια χρόνια θα πεθάνει. Και βέβαια πολύ περισσότερο, πολύ πιο νωρίς, θα έχουν πεθάνει οι πλανήτες, ε; Οι εγγύς και οι μακρότεροι. Έχετε ακούσει για ερυθρούς γίγαντες, έχετε ακούσει για υπερκαινοφανείς αστέρες, τα supernova κτλ . Έχετε ακούσει μια λέξη, που είναι πολύ της μόδας, «οι μελανές οπές», οι μαύρες τρύπες, black holes. Οι μελανές οπές είναι αστρικά πτώματα. Είναι αστέρες οι οποίοι έχουν καταρρεύσει, αφού έζησαν τη ζωή του, δέκα περίπου δισεκατομμύρια χρόνια, και πεθάνανε. Και γίναν αυτές οι πολύ πυκνές μάζες πια, που δεν τις περνά ούτε ο χρόνος. Μια μελανή οπή έχει μάζα ένα κυβικό εκατοστό δέκα εις την δεκάτη πέμπτη γραμμάριο. Δηλαδή δέκα εις την ενάτη τόνους. Δηλαδή ένα ζάρι ζυγίζει ένα δισεκατομμύριο τόνους.

Ο θάνατος λοιπόν είναι κυρίαρχος και μέσα στην ανόργανη ύλη να πει κανείς, μέσα σε όλο το σύμπαν, που βλέπουμε δηλαδή τη δύναμή του, το βεληνεκές και την έντασή του. Πώς λειτουργεί. Κάθε στιγμή γνωρίζουμε ότι γεννιούνται καινούριοι αστέρες. Στο νεφέλωμα του Ωρίωνα παραδείγματος χάρη, αυτή την ώρα γεννιούνται 10.000 αστέρες. 10.000 ή 10 εκατομμύρια, με επιφύλαξη, το λέω.

Ερχόμαστε στον πλανήτη μας. Κάντε μία στοχαστική σκέψη και σκεφθείτε αυτή τη στιγμή τι γίνεται απάνω στον πλανήτη μας. Τι σφαγή συντελείται. Ελάτε στις θάλασσες, στους ωκεανούς. Πόσα έμβια όντα, ψάρια και άλλες μορφές, πεθαίνουν, κατασπαράζονται, ξεσκίζονται, διαμελίζονται, μέσα σε φοβερούς πόνους και αγωνίες. Πηγαίνετε κάτω στην αφρικανική … στην Αφρική, στις σαβάνες, στο Μασάι Μάρα και στον ποταμό Σερεγκέτι και δέτε εκείνα τα σκυλιά της Τανζανίας αυτή τη στιγμή πώς ξεσκίζουν τα (γνου). Λιοντάρια πως κυνηγούν, κυναίλουροι πώς κυνηγούν γκαζέλες κλπ. Πηγαίνετε στην Ισπανία και κοιτάξτε πώς αετοί ορμούν στις λαγκαδιές και πέφτουν απάνω στα φίδια να τ’ αρπάξουν. Είναι δηλαδή ολόκληρος ο πλανήτης ένα σφαγείο. Κάθε στιγμή.

Φεύγουμε από κει και πηγαίνουμε στον άνθρωπο. Πόσοι πεθαίνουν αυτή τη στιγμή; Από τα πέντε δισεκατομμύρια που έχει σήμερα πληθυσμό ο πλανήτης. Αυτή τη στιγμή πόσοι άνθρωποι ψυχομαχούν, ξεψυχούν, πεθαίνουν, σε όλες τις πολιτείες, σε όλα… Αποδεικνύεται λοιπόν πολύ απλά ότι ο θάνατος είναι ένα φαινόμενο κυρίαρχο. Δεν το βλέπουμε έτσι διότι ξεκινώντας από το δικό μας εαυτό ο καθένας, πολύ εγκλωβισμένοι μέσα στο κέλυφός μας, βλέπουμε θάνατος με την ορισμένη εκείνη μορφή ότι πέθανε ο συγγενής μου, πέθανε ο φίλος μου, θα πεθάνω εγώ αύριο κτλ.

Αν το δούμε όμως ευρύτερα, μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο, και το γεωλογικό και το κοσμικό, θα δούμε πια ότι έχει μία … παίρνει μια άλλη διάσταση και είναι ένα άλλο φαινόμενο και πρέπει έτσι να θεωρηθεί. Θέλω να πω πολύ απλά, δηλαδή, αλλάζει ολόκληρη η οπτική μας. Με την έννοια αυτή λέμε ότι ο θάνατος είναι το σημαντικότερο πρόβλημα της φιλοσοφίας.

Θα μιλήσω με ξένα στόματα. Δε θα σας πω δικές μου γνώμες και θέσεις. Ό,τι θα σας πω είναι από τα μεγάλα στόματα που έρχονται σαν κορυφογραμμές μέσα στην ιστορία.

Τι είναι φιλοσοφία;

Θα μου πείτε φιλοσοφία είναι η οντολογία, είναι η ηθική, είναι η αισθητική, είναι η γνωσιολογία, είναι η μεταφυσική, όπως λένε οι ακαδημαϊκοί στα πανεπιστήμια. Όχι!

Όλα αυτά είναι από το περιθώριο. Ένα πράγμα είναι φιλοσοφία. Φιλοσοφία είναι ο στοχασμός του ανθρώπου απάνω στο φαινόμενο θάνατος. Όρισε έτσι τη φιλοσοφία, ένας από τους μέγιστους φιλοσόφους, ο Πλάτων. Στο διάλογό του «Φαίδων», δίνει έναν ορισμό και λέει «Φιλοσοφία εστί μελέτη θανάτου.»

Παράλογος ορισμός. Σουρεαλιστικός. Και δε διδάσκεται μ’ αυτή την οπτική φιλοσοφία, γι’ αυτό έχουμε και αυτή τη μακρινή σχέση. Είναι για κάποιους ειδικούς , λέει, προφέσορες κτλ τι είπε ο Καρτέσιος, τι είπε ο Λάιμπνιτς, τι είπε ο Μπεργκσόν, τι είπε… οι Ζήνωνες. Ο Κιτιέας και ο Ελεάτης.

Η φιλοσοφία είναι απλό πράγμα. Ο καθένας μας φιλοσοφεί. Φιλοσοφία σημαίνει ότι σκέπτομαι, στοχάζομαι, και προσπαθώ να βρω τον καλύτερο τρόπο, ένα γεωδαιτημένο που έχει πολλές συμβολές και συνιστώσες, για να ζήσω με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τη ζωή μου. Αυτά τα είκοσι, τριάντα, πενήντα, εβδομήντα χρόνια που μου οριστήκαν να ζήσω. Αυτό θα πει απλά φιλοσοφία. Και ξέρουμε πολλούς απλοϊκούς ανθρώπους που δεν έχουν και τίτλους και περγαμηνές, οι οποίοι φιλοσοφούν και ζουν μια πολύ ωραία ζωή. Λοιπόν. Σ’ αυτήν την οπτική, λέει ο Πλάτων, «Φιλοσοφία εστί μελέτη θανάτου».

Αλλά… Με μια διαφορά. Όταν λέει μελέτη θανάτου, εννοεί τη σχέση του καθένα μας με το δικό του θάνατο. Όχι πέθανε ο φίλος μου, πέθανε ο πατέρας μου, πέθανε ο συγγενής μου. Πηγαίνω στο νεκροταφείο, στην κηδεία, είμαι κατηφής κτλ. Όοχι αυτό. Εκεί, να ξέρετε, τις περισσότερες φορές, που πηγαίνουμε και μπορεί να πονάμε και να λυπόμαστε κτλ κατά βάθος χαιρόμαστε, λέει ο Φρόυντ με την βαθυ – ψυχολογία… διότι χωρίς να το ξέρουμε λέμε «Αυτός πέθανε, εγώ ζω!» Υποσυνείδητα και σκοτεινά. Μπορεί να μη δείχνουμε… Φεύγουμε με αισθήματα δηλαδή κατάφασης. Όχι αυτό.

Φιλοσοφία είναι μελέτη θανάτου κατά την έννοια ότι στοχάζομαι απάνω στο δικό μου θάνατο. Απάνω στο γεγονός ότι μια μέρα θα πεθάνω. Γιατί; Στη συνέχεια θα μας πει ο Πλάτων ότι, ακριβώς μετά τον ορισμό που δίνει, λέει:

«Οι ορθώς φιλοσοφούντες αποθνήσκειν μελετώσι.»

Όσοι φιλοσοφούν σωστά δεν κάνουν τίποτα άλλο παρά να μελετούν πώς θα πεθάνουν.

«Και το τεθνάναι αυτοίς ήκιστα φοβερόν.»

Αυτό μας ενδιαφέρει. Και όταν θα ‘ρθει η ώρα να πεθάνουν, λέει, δε φοβούνται το θάνατο, γιατί ήταν σωστή η πορεία τους και η σχέση τους, η πορεία τους σε όλη τους τη ζωή και η σχέση τους με το φαινόμενο του θανάτου.

Στη νεώτερη εποχή αυτό το πράγμα το έχουν πει πολλοί αλλά είναι η κλασική διατύπωση του Πλάτωνα που σας λέω. Ο Καμύ, ένας στοχαστής του αιώνα μας, πέθανε μεσόκοπος σε τροχαίο το 19… στη δεκαετία του πενήντα και βραβείο Νόμπελ, Γάλλος, αρχίζει ένα από τα σπουδαιότερα δοκίμιά του, το μύθο του Σισύφου, θα τον έχετε ακούσει, με μία φράση η οποία είναι τρομακτική. Στην πραγματικότητα, λέει, ένα μόνο φιλοσοφικό πρόβλημα υπάρχει:

«Η αυτοκτονία.»

Εδώ αυτός μας φέρνει τον ευρωπαϊκό μηδενισμό. Δεν το λέει τόσο… με τόση καθαρότητα και με τόση ηρεμία και με τόση στοχαστικότητα, όπως οι έλληνες, ο Πλάτων.

Ο Φρόιντ όμως ξαναγυρίζει και επαναλαμβάνει το 1930. Ο μέγας αυτός Φρόιντ, ο Σιγιμούνδος, αυτός ο ερημίτης της Βιέννης, επαναλαμβάνει με το δικό του τρόπο, ψυχίατρος ήτανε, τον ίδιο ορισμό του Πλάτωνα αλλά μέσα από το λαμπορατόριο που τον βγάζει. Κοιτάξτε τι λέει.

Έρχεται ένα περίφημο μότο από τη λατινική ιστορία θα πω. Οι Λατίνοι μας έχουν δώσει φοβερές προτάσεις γιατί ήταν πρακτικοί άνθρωποι, γι’ αυτό και κυβερνήσαν, ξέρετε, χίλια χρόνια τον κόσμο. Αυτοί ήταν πλανητάρχες. Είχαν κοντά σε άλλες προτάσεις την περίφημη εκείνη που την ξέρουμε ιδιαίτερα στο στρατό:

«Si vis pacem para bellum»

Αν θέλεις να έχεις ειρήνη, να ετοιμάζεσαι για πόλεμο. Κι αυτό βέβαια είναι ο νόμος που έχει κυριαρχήσει μέσα στην ιστορία. Είτε συγκαλυμμένα είτε ασυγκάλυπτα, είτε φανερά είτε κρυφά, αυτό γίνεται και εκείνοι οι λαοί που έχουν αυτή την τακτική, είναι εκείνοι που σταθήκανε. Οι άλλοι καταποντιστήκανε. Να ‘σαι έτοιμος για πόλεμο, αν θέλεις να ‘χεις την ειρήνη.

Αυτό το μότο ο Φρόιντ, στην αλληλογραφία του, νομίζω, με τον Αϊνστάιν, επάνω σε ζητήματα ειρήνης και πολέμου, γέροντας πια, εβδομήντα τόσο χρονών, το άλλαξε. Και του ‘δωσε την ακόλουθη διατύπωση:

Si vis vitam para mortem.»

Σημαίνει αυτό στα Λατινικά: Αν θέλεις ζωή, να ‘τοιμάζεσαι για θάνατο.

Δηλαδή. Θέλεις να ζήσεις με τον καλύτερο δυνατό τρόπο; Την πιο άρτια, την πιο χαρούμενη θα πούμε, ζωή; Την πιο έντιμη, την πιο ευτυχισμένη, γιατί θα πεθάνεις μια μέρα και θα τη χάσεις, να ‘τοιμάζεσαι, να ‘σαι έτοιμος κάθε στιγμή για θάνατο. Να προβληματίζεσαι, να αντλείς δηλαδή το νόημα, από την προβληματική σου με το θάνατο. Γιατί συμβαίνει αυτό; Γιατί, υψώνεται, δηλαδή, στο υπ’ αριθμόν ένα πρόβλημα του στοχασμού, το πρόβλημα του θανάτου. Είναι πολύ απλό κι αυτό το ξέρουμε, απλώς θα σας το υπενθυμίσω.

Η ζωή μας, η ζωή του καθενός, είναι μία ανοιχτή δυνατότητα. Όλα μπορούν να μας συμβούν. Να βγω έξω και να με σκοτώσει, να με κομματιάσει ένα αυτοκίνητο. Να σε φωνάξουν και να σου πουν «Καίγεται το σπίτι σου αυτή τη στιγμή.» Να παντρευτώ, να μην παντρευτώ, να γεννήσω παιδιά, να σπουδάσω, να μη σπουδάσω, να κάνω … να κερδίσω το λόττο. Να πάω να κάνω διακοπές στο Ακαπούλκο και στην Καζαμπλάνκα. Όλα μπορούν να μας συμβούν. Και να μη μας συμβούν. Η ζωή μας είναι μία δυνατότητα. Είναι ένα πλαίσιο δηλαδή, ένας στίβος από πιθανότητες. Ένα είναι βέβαιο. Αυτό δεν είναι πιθανό. Ούτε δυνατό. Είναι ασφαλές. Είναι απόλυτο. Εδώ θα σιωπήσει κάθε σχετικιστική φυσική. Ποιο; Το γεγονός ότι μια μέρα θα πεθάνω. Κι εγώ, κι εσύ, κι εσύ και όλοι μας. Από δω αντλεί το λόγο αυτός ο ορισμός που δίνει ο Πλάτων και λέει «Φιλοσοφία εστί μελέτη θανάτου.»

θα πει θα πεθάνω; Θα σας το δώσω με μια ωραία λέξη, εκεί που έχει χαθεί το νόημα από τη γλώσσα μας, αυτή την πλούσια, την ασύγκριτη γλώσσα, την ελληνική, να δείτε πώς το είχαν μέσα στην ίδια τη γλώσσα τους συμπεριλάβει αυτό το νόημα του θανάτου οι έλληνες. Η λέξη ΤΕΛΟΣ. Μου επιτρέπετε να τη γράψω στον πίνακα.

τέλος

σημαίνει δύο πράγματα στην ελληνική γλώσσα. Το ένα είναι αυτό που λέμε κι εμείς που έχει φτάσει μέχρι σε μας. Τέλος, τέρμα. Παύλα. Τέλος σημαίνει το σκοπό. Κι εμείς που ‘χαμε μάθει τα παλιά γράμματα, μαθαίναμε στο συντακτικό «τελικές προτάσεις» και «τελικοί σύνδεσμοι». Τελικοί σύνδεσμοι να, όπως, ως. Τελικές προτάσεις, οι προτάσεις του σκοπού. Κάνω κάτι για να. Μελετάω για να πετύχω στις εξετάσεις. Εργάζομαι για να προοδεύσω. Προσέχω την υγεία μου για να μην αρρωστήσω. Το αποτέλεσμα.

Αυτές οι δύο διαφορετικές σημασίες συναντιούνται με τον εξής περίεργο και θαυμαστό τρόπο για τους έλληνες. Όλα όσα κάνουμε στη ζωή μας, όλη μας η ζωή σαν μία πορεία, σαν μία δυναμική, σαν μία δυνατότητα, σαν μία σάρκωση, σαν μία πραγμάτωση, αποβλέπουν στο τέλος. Στο θάνατό μας.

Ο θάνατός μας, το τέλος, θάνατος. είναι και ο σκοπός της ζωής μας. Όλα δηλαδή ό,τι κάνουμε είναι μία ανοιχτή δυνατότητα που θα προσδιοριστεί, θα αξιολογηθεί, θα δικαιωθεί, θα αποκατασταθεί από τη στιγμή του θανάτου μου, το πώς θα πεθάνω.

Τίποτα δεν μπορούμε να πούμε για τη ζωή μας εάν δε δούμε το τέλος μας. Και σας θυμίζω μια ωραία ιστορία απάνω σ’ αυτό, πάντα από την κλασική Ελλάδα, οι έλληνες τα ‘χουν πει όλα. Σε σπερματικούς λόγους. Τίποτα δεν είπε ο ευρωπαϊκός πολιτισμός. Απλώς αναπτύξανε αυτά που σαν σπερματικούς λόγους είπαν οι έλληνες.

Σας θυμίζω την ωραία εκείνη ιστορία που μας γράφει στο βιβλίο των ιστοριών του ο Ηρόδοτος. Η περίφημη εκείνη συνέντευξη τύπου. Press room λέμε σήμερα… Που έδωσε ένας μεγάλος έλληνας, και πόσο μεγάλος! Ο Σόλων ο Αθηναίος.

…………………………… "

Αποσπάσματα Β και Γ στη διεύθυνση

http://liantinis-o-daskalos-mas.blogspot.gr/2010/02/blog-post_20.html

Επίκτητος

Ο θάνατος δεν είναι κάτι φοβερό, γιατί τότε θα ήταν και για τον Σωκράτη. Τον θάνατο τον κάνει φοβερό η ιδέα ότι είναι φοβερός.

Πλούταρχος

Πένθησε με μέτρο τους γνωστούς σου. Γιατί δεν έχουν πεθάνει, αλλά τον ίδιο δρόμο που όλοι αναγκαστικά θα περάσουμε, αυτοί τον πήραν πρώτοι.

Θαλής ο Μιλήσιος

Τίποτα δεν διαφέρει ο θάνατος από τη ζωή.

Αλμπέρτος Αϊνστάινt

Η ζωή και ο θάνατος συγχωνεύονται και δεν υπάρχει καμιά εξέλιξη ούτε προορισμός, υπάρχει μόνο το ΕΙΝΑΙ.

Καζαντζάκης

Ε' κακομοίρη άνθρωπε, μπορείς να μετακινήσεις βουνά, να κάμεις θάμματα κι εσύ βουλιάζεις στην κοπριά, στην τεμπελιά και στην υποτέλεια! Θεό έχεις μέσα σου, Θεό κουβαλάς και δεν το ξέρεις. Το μαθαίνεις μονάχα την ώρα που πεθαίνεις, μα είναι πολύ αργά. Ας ανασκουμπωθούμε εμείς που το ξέρουμε ας σύρουμε μπορεί να μας ακούσουν!!!!!

Φρίντιχ Νίτσεt

Πεθαίνοντας θα προσφέρω στους ανθρώπους τα πιο πλούσια δώρα μου. Αυτό έμαθα απ' τον ήλιο, που όταν δύει είναι τόσο λαμπρός και με τους ανεξάντλητους θησαυρούς του βυθίζεται στη θάλασσα, έτσι που κάνει τον φτωχό ψαρά να κωπηλατεί με χρυσωμένα κουπιά.

Σοπενχάουερ

Ο θάνατος είναι το δαιμόνιο που εμπνέει, ο μουσηγέτης της φιλοσοφίας. Χωρίς αυτόν, δύσκολα θα μπορούσε να φιλοσοφήσει ο άνθρωπος.

Σκληβανιώτης

Προσχήματα

Μην εκφοβίζετε τον νεκρό
με τα μαύρα φορέματά σας
τις οιμωγές σας
και τις εκκρίσεις των ματιών σας.
Αυτός απέδρασε από τον φόβο.
Γιατί ταράζετε
της ανυπαρξίας του τη γαλήνη;
Και είναι μάλλον άκομψο
να λυπάστε για τον εαυτό σας
με πρόσχημα τον θάνατό του.

Άγνωστος

Η Ζωή ρωτάει τον Θάνατο: - Γιατί οι άνθρωποι αγαπούν εμένα και μισούν εσένα. Και ο Θάνατος απαντάει: - Γιατί εσύ είσαι ένα όμορφο ψέμα κι εγώ μια οδυνηρή αλήθεια.